A mai trecut un an. Anul 2008 a reprezentat pentru Uniunea Democrată Turcă din România un an cu multe acţiuni culturale, educative, religioase etc. ce au avut ca principal scop conservarea şi promovarea tradiţiilor, obiceiurilor, limbii nostre materne turce şi a religiei islamice.
Am desfăşurat aproape săptămânal una sau chiar mai multe acţiuni ce au adus la un loc, tot timpul, un număr mare de etnici turci şi nu numai având în vedere că am promovat totodată diverse activităţi multiculturale, interculturale, de cunoaştere reciprocă precum şi de promovare a toleranţei interetnice şi interreligioase.
Acestea au adus şi din punct de vedere politic rezultate de care ne mândrim. La alegerile locale am obţinut un consilier judeţean, un consilier local municipal, un primar, un viceprimar, mai mulţi consilieri locali în localităţile dobrogene.
Dincolo de acestea, cea mai mare realizare a Uniunii Democrate Turce din România în 2008 a constituit-o adjudecarea în alegerile parlamentare din noiembrie a unui post de deputat prin persoana d-lui Ibram Iusein. Avem astfel garanţia că şi în următorii 4 ani vom continua să derulăm proiecte, activităţi în binele comunităţii noastre.
Un an bun!
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
La data de 18 decembrie 1992, Adunarea Generală a Organizaţiei Naţiunilor Unite a adoptat „Declaraţia cu privire la drepturile persoanelor aparţinând minorităţilor naţionale, etnice, lingvistice şi religioase“, primul document internaţional care oferă o garanţie a drepturilor minorităţilor. România, alături de alte state care au recunoscut importanţa acestei Declaraţii, au decis ca ziua de 18 decembrie să fie celebrată ca Zi a Minorităţilor Naţionale.
În contextul european actual, multiculturalitatea este una din principalele resurse în dezvoltarea durabilă a unei societăţi.
Anul acesta, Uniunea Democrată Turcă din România, în parteneriat cu Ministerul Culturii şi Cultelor a organizat la Constanţa, în data de 13 decembrie 2008 activitatea „Ziua Minorităţilor“. Motto-ul acestui eveniment a fost şi de această dată „Comunicare prin competiţie“.
Ziua a început cu un simpozion, derulat sub forma unei mese rotunde în jurul căreia s-au aşezat reprezentanţi ai minorităţilor naţionale. Aici fiecare şi-a expus sub forma unui discurs bogăţia etnică, realizările şi proiectele pentru viitor, precum şi unele probleme cărora le căutăm în comun soluţii. Manifestarea a continuat în altă locaţie, la Clubul SNC Constanţa, unde grupuri şi interpreţi aparţinând comunităţilor etnice s-au întrecut într-un amplu spectacol ce a durat mai bine de trei ore. Turci, ruşi-lipoveni, aromâni, greci, rromi s-au bucurat împreună la vizionarea dansurilor şi ascultarea cântecelor. Motivaţi de frumoasele premii pe care urmau să le primească, artiştii au avut o evoluţie spectaculoasă, iar chipurile tuturor radiau de bucurie, voie bună şi mândrie. Un juriu format din cinci personalităţi prezente la eveniment (consulul general al Republicii Turcia la Constanţa şi soţia acestuia, primarul din Ghindăreşti, preşedintele şi secretarul general al U.D.T.R.) a acordat diplome şi premii pe măsură tuturor participanţilor, pentru a încuraja şi a întregi tabloul acestui moment festiv. Tot în această zi a fost servit un tort de proporţii apreciabile atât concurenţilor cât şi celor aflaţi în sală, pe lângă un prânz oferit, de asemenea, tutoror participanţilor la simpozion şi la spectacol.
Cu speranţa că acest eveniment a întărit mai mult relaţiile şi buna convieţuire între comunităţile etnice din România, ne vom strădui pe viitor să venim cu alte proiect deosebite.
Omer Minever
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Copiii din ciclul primar care învaţă limba turcă drept limbă maternă în şcolile din judeţul Constanţa s-au întrecut în arta poeziei în cadrul unui concurs organizat de Uniunea Democrată Turcă din România. Concursul a fost organizat cu scopul de a stimula creativitatea şi spiritul de competiţie al copiilor de etnie turcă.
Astfel, aproape 50 de copii de la Liceul cu Program Sportiv „Nicolae Rotaru”, Şcoala „Ion Creangă”, Şcoala „Ion Minulescu”, Şcoala „Gheorghe Ţiţeica” toate din Constanţa, Liceul Teoretic din Murfatlar, Şcoala de Arte şi Meserii din 23 August, Şcoala „Gala Galaction” din Mangalia şi Şcoala nr.1 din acelaşi oraş au creat poezii în limba turcă având ca temă „Anotimpurile”. Cele mai reuşite creaţii au fost premiate cu cărţi din partea U.D.T.R. şi a Consulatului General al Turciei la Constanţa.
Proiectul a fost coordonat de profesor Subihan Iomer în cadrul manifestărilor organizate cu prilejul Zilelor L.P.S. „Nicolae Rotaru” din Constanţa şi s-a bucurat de sprijinul ataşatului de cult islamic, Ismail Ozkan din cadrul Consulatului General al Republicii Turcia la Constanţa.
Sorina Asan
Departamentul pentru Relaţii Interetnice a marcat Ziua Minorităţilor Naţionale duminică, 14 decembrie, printr-un spectacol la care au fost invitate să participe ansambluri folclorice şi interpreţi aparţinând comunităţilor etnice din Constanţa.
În debutul spectacolului a fost lansat filmul documentar EU ETNICA realizat de Asociaţia Cultura + cu sprijinul Departamentului pentru Relaţii Interetnice. Filmul EU ETNICA prezintă cinci comunităţi etnice din Dobrogea: turcii, tătarii, ruşii-lipoveni, grecii şi armenii. Realizatorii filmului au ales Fântâna Mare, singura localitate din România unde există populaţie de etnie turcă în proporţie de 100%, pentru a introduce publicul în atmosfera satului turcesc dobrogean. Filmul EU-ETNICA constituie prima parte a unui proiect conceput de Asociaţia Cultura + pentru a promova imaginea minorităţilor naţionale din Dobrogea şi modelul interetnic din spaţiul cuprins între Dunăre şi Marea Neagră. Proiectul va continua cu prezentarea altor comunităţi etnice care, deşi au o pondere mai mică în ceea ce priveşte numărul, contribuie şi ele la puzzle-ul etnocultural şi lingvistic al Dobrogei.
Referitor la filmul lansat cu prilejul Zilei Minorităţilor Naţionale, consilierul superior din cadrul D.R.I. Aidun Curt-Mola a declarat: „Trebuie să continuăm acest proiect cu partea a doua pentru a acoperi toată gama comunităţilor etnice. Este o secţiune din viaţa minorităţilor naţionale de aici. Vrem să rămână un document şi aşa cum noi astăzi ne bucurăm de fotografii, de imagini care stau mărturie a trecutului, tot astfel să se bucure şi generaţiile viitoare de acest film care îşi propune să îmbine modernismul cu tradiţiile”.
Manifestările ocazionate de sărbătorirea Zilei Minorităţilor Naţionale la Constanţa au continuat cu un spectacol la care au participat ansambluri folclorice aparţinând minorităţilor etnice. Comunitatea turcă a fost reprezentată de Selin Reşid care a încântat publicul cu un exerciţiu de gimnastică ritmică.
Sorina Asan
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
În data de 21 decembrie a.c., în cadrul unui restaurant din Constanţa a avut loc şedinţa Consiliului naţional şi de bilanţ anual a U.D.T.R. La manifestare au participat peste 100 de persoane, reprezentând membrii Consiliului naţional, membrii ai filialelor noastre, precum şi angajaţi ai Uniunii Democrate Turce din România.
În acest cadru s-au prezentat rapoartele de activitate ale comisiilor de specialitate şi ale departamentelor U.D.T.R. De asemenea, conducerea uniunii, prin persoana d-lui Osman Fedbi, preşedinte, a tras concluziile şi a prezentat planurile de activitate pentru anul 2009. Prezent ca de obicei la manifestările U.D.T.R., proaspătul reales deputat al uniunii noastre, d-nul Ibram Iusein le-a mulţumit alegătorilor şi a prezentat planul său de activitate pentru următorii patru ani. Pentru a închide anul într-o atmosferă plăcută, toţi participanţii au fost invitaţi la o masă festivă pentru a sărbători împreună sfârşitul unui an plin de activitate şi fructuos.
Minever Omer
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
„Să dăruim împreună“Duminică, 14 decembrie 2008, în holul central al Casei de Cultură a Sindicatelor din Constanţa s-a desfăşurat cea de-a III-a ediţie a Târgului de Crăciun şi Anul Nou „Să dăruim împreună“, organizat cu participarea autorităţilor publice şi consulatelor din Constanţa, la iniţiativa Consulatului General al Republicii Turcia la Constanţa şi cu sprijinul Instituţiei Prefectului Judeţului Constanţa. Nurgean Ibraim |
Yeni Yıl ve Noel KermesiT. C. Köstence Başkonsolosluğu’nun öncülüğünde ve Köstence Valiliğin desteği ile 14 Aralık 2008 Pazar günü “Casa de Cultură a Sindicatelor“da düzenlenen Yeni Yıl ve Noel Kermesi düzenlendi. Nurgean Ibraim |
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
În perioada 05-07 decembrie 2008 a avut loc aniversarea a 10 ani de la înfiinţarea asociaţiei „Güneş” din Bulgaria, preşedinta asociaţiei fiind d-na Mecbure Efraimova. Şi cum prietenii şi vecinii noştrii din Bulgaria au fost alături de noi la toate evenimentele noastre importante şi din partea Uniunii Democrate Turce din România am participat eu, reprezentând Comisia de Cultură.
„Din trecut şi până azi şi noi suntem fii acestui pământ”; sub această denumire a avut loc simpozionul ce a reunit oaspeţi din Turcia, România, preşedinţi ai organizaţiilor din Bulgaria cât şi personalităţi locale.
În dechiderea evenimentului s-a vernisat expoziţia constând în fotografii de la diverse evenimente, lucrări cu pictură Ebru, artizanat din zestrea bunicilor, mâncăruri tradiţionale cât şi cadourile primite de-a lungul anilor. Cu acest prilej au vorbit primarul oraşului Ruse Bojidar Yotov, prefectul Baki Solak cât şi Consulul General al Republicii Turcia la Ruse – Bulgaria, I. Sefa Yuceer, despre activitatea de peste 10 ani a acestei organizaţii spunând că „Timp de 10 ani asociaţia Güneş a creat punte culturală dintre Turcia şi Bulgaria“. În prima zi a evenimentului a avut loc un simpozion cu tema:Bulgaria, Turcia şi ţările din UE, rolul organizaţiilor non guvernamentale în protejarea tradiţiilor. Cu acest prilej au vorbit preşedinţi ai diferitelor organizaţii din Bulgaria, Turcia şi România, despre rolul organizaţiilor civile în istorie cât şi despre activitatea lor din cadrul organizaţiilor. A fost un prilej de a ne cunoaşte şi un bun schimb de experienţă. Municipalitatea Galaţi a fost reprezentată de d-na Gülten Abdula Nazare, preşedinta Centrului Cultural Dunărea de Jos, din partea U.D.T.R. am prezentat activitatea uniunii. Seara am avut parte de o surpriză, Teatrul de Stat din Razgrad a prezentat drama muzicală a lui Nazim Hikmet-Devran. Tot cu acest prilej am vizionat filmul „Răsărim ca un soare deasupra întunericului“, pregătit de Cevad Ahmed şi Mecbure Efraimova ce a prezentat activitatea de peste 10 ani a Asociaţiei Culturale Güneş. În a treia zi s-a vizitat oraşul Veliko Tîrnovo şi Gabrovo.
Cu acest prilej s-au oferit plachete şi diplome colaboratorilor cât şi oaspeţilor. Urăm în continuare putere de muncă şi multe activităţi frumoase fraţilor noştrii turci din Bulgaria.
Serin Türkoglu
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Teatrul de Stat din Constanţa a găzduit la începutul lunii decembrie spectacolul: „Pe urmele lui Jules Verne-Cântecele Turciei”. Spectacolul face parte din proiectul intercultural „Golden Routes”, derulat pe parcursul a doi ani şi este realizat cu sprijinul statului turc şi al Primăriei din Istanbul.
După ce cu o seară înainte cele „Trei Doamne”: Imram Türkoğlu, Özem Taher şi Yasemin Göksu au cântat la Varna, pe 4 decembrie a fost rândul Constanţei să le găzduiască pe cele trei artiste, care au interpretat cântece din zone diferite ale Turciei dar şi în limbile tătară şi greacă. La eveniment au participat: preşedinta comisiei de femei a U.D.T.R., Melek Amet şi cea a comisiei de cultură, Serin Türkoğlu, consulul general al Republicii Turcia la Constanţa, Haluk Ağca împreună cu soţia, jurnalişti şi un numeros public.
Proiectul a debutat pe 2 decembrie la Istanbul şi se desfăşoară în perioada 2-16 decembrie în 5 ţări riverane Mării Negre: Bulgaria, România, Ucraina, Rusia şi Georgia. Acesta încearcă să refacă itinerariul unei călătorii descrise de Jules Verne în regiuni din zona Mării Negre şi din cea a Caucazului în nuvela „Keraban Încăpăţânatul”. Cea de a doua parte a proiectului va începe în primăvara lui 2009 şi se va derula în ţări din sud-estul Europei, „Pe urmele lui Evliya Çelebi”şi va fi urmat de un al treilea spectacol itinerant, de-a lungul coastei Mării Mediterane, „Pe urmele lui Piri Reis”. Ultima parte a proiectului, intitulat „Pe urmele lui Franz Liszt” se va desfăşura de-a lungul Rhinului şi a Dunării, ape ce leagă trei capitale culturale europene: Essen, Pecs şi Istanbul.
În proiect sunt implicate trei artiste recunoscute în Turcia, Imram Türkoğlu, Özem Taher şi Yasemin Göksu, un fotograf, un scriitor, o echipă de filmare şi un creator de benzi desenate.
„Golden Routes” se va încheia în 2010, la Istanbul cu un festival de muzică şi cu o expoziţie de artă contemporană. În paralel cu aceste manifestări vor fi organizate spectacole, conferinţe şi proiecţii de filme.
Sorina Asan
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Kurban BayramıDini bayramlarımızın ikincisi olan Kurban Bayramını idrak etmenin sevinç ve heyecanını yaşadik. Bizi bu günlere kavuşturan Yüce Rabbimize hamdedip, sevgili Peygamberimize salat ve selamlarımızı sunduk. Dini hayatımızda önemli bir yeri olan bayramların amacı; sosyal dayanışma, yardımlaşma ve kaynaşmayı sağlamak, birlik ve beraberliğimizi pekiştirmek, ibâdet ve itaat ile Allah’ın rızasını kazanmaktır. Romanya Demokrat Türk Birliği bu mübarek günden istifade ederek tüm şubelerine kurban eti dağıttı. Dobromir, Văleni, Lespezi, Cernavodă, Băneasa, Medgidia, Mangalia, Hârşova, Babadag, Cobadin, Tulcea, Techirghiol, Eforie, Valu lui Traian, Cumpăna, Castelu, Galaci, Carvăn, Constanca, Călăraşi, Brăila, Bucureşti, Tuzla, Fântâna Mare, Făurei, Isaccea, Măcin şubeleri bu yardımlardan istifade ettiler. |
Sărbătoarea SacrificiuluiSărbătoarea religioasă Kurban Bayramul este a doua sărbătoare religioasă a musulmanilor. Caracterul religios este cel legat de legenda biblică a lui Hz. Ibrahim (Sf. Avraam) regăsită în cele trei mari religii: islamică, creştină şi iudaică. Uniunea Democrată Turcă din România a organizat cu acest prilej o activitate tradiţională reprezentată de sacrificarea şi împărţirea de animale la filialele teritoriale le Uniunii Democrate Turce din România; iar carnea a fost oferită etnicilor turci din aceste localităţi. |
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Prof. Dr. Ali Rafet Özkan
Dinî bir terim olarak tespih, zatının kemaline layık olmayan her şeyden Allah’ı tenzih etmektir. Bir başka ifadeyle tespih; “Allah Teâlâ’yı tenzih etmek, yani en kutsî zatını inanç, söz ve amel bakımından layık olmayan her türlü kusurlardan uzak tutmaktır.”
Tespih, Arapça “subhān” kelimesiyle ifade edilmektedir. Bu kelime, Allah’ı tenzih ve takdis etmek anlamına gelmektedir. Allah’ı takdis ve tenzih etme, O’nu her türlü kusurdan ve noksanlıktan uzak tutmaktır. Ayrıca namaz sonlarında otuz üçer defa “subhanallah”, “elhamdülillah” ve “Allahu Ekber” demek de tespih etmektir. Allah’ı belli sayılarda anma ve tenzih sayılarını belirlemek için kullanılan ve genellikle ibrişim veya ipliğe dizilmiş 99 veya 33’lük tanelerden oluşan diziye de tespih denmektedir. Tespih, çeşitli ebatlarda yapılan, yuvarlak tanelerin ortalarından delinerek bir ip üzerine dizilmesinden ve ipin iki ucunun birleştiği yerinde de tespih tanesinden dört veya altı misli uzunluğunda imameden oluşmaktadır. Bunun Arapçası misbahadır. Kısaca ifade etmek gerekirse bir tespih tane, pul, imame ve kamçıdan oluşmaktadır. Taneler, armudî, servi, şalgamî, beyzî ve üstüvane gibi çok değişik biçimlerde yapılabilir.
Subhanallahın anlamı, eksiklikten, şer ve kötülükten, vehmedenlerin vehminden ve zannedicilerin zannından Allah’ın azamet alanını tenzih ediyorum demektir. Çünkü aklın, fikrin veya hayalin tasavvur ettiği her şeyden Allahu Teala daha yücedir. O, şerrin kendisinden sadır olmasından münezzehtir. Mahlükatına şer ve eksiklik istemekten uzaktır ve O, cömertliğin ve varlığın sahibidir. Hayır ve kemalin de kaynağıdır.
Sözlükte tespih, “subuh” ve “sebaha” kelimelerinden türemiştir. Bu kelime asıl anlamından başka mecazî anlamlar için de kullanılmaktadır. Mesela yıldızların gökyüzünde kayması anlamında kullanılmaktadır. “Her şey gökyüzünde yüzer.”. Ya da Naziat Suresi 3. ayette atın hızlı koşması veya Müzzemmil Suresi 7. ayette, “işe hızlı koyulma” gibi anlamlara da geldiği olmaktadır.
Tespih kelimesinin aslı Allah’a ibadette hızlı olmaktır. Bu kelime şerlerden uzak olma anlamına kullanıldığı gibi, hayır yapma anlamına da gelmektedir. Ancak tespih kelimesi ibadetlerde genel anlamda kullanılmıştır. Bu ibadet, ister söz, ister fiil, isterse niyetle ilgili olsun, ibadetlerin hepsini kuşatıcıdır. Ayette şöyle buyrulmaktadır “Eğer Allah’ı tespih edenlerden (namaz kılanlardan) olmasaydı…” Bu ayette “tespih edenler” ifadesi söz, fiil ve niyeti içine alan üç ibadet çeşidini de kuşatıcı olarak yorumlanmaktadır. Kur’an’da tespihin bu mezkür üç anlamda sıkça kullanıldığını görmek mümkündür: “… Oysa biz seni överek yüceltiyor ve seni devamlı takdis ediyoruz…”, “…Rabbini çok an, akşam sabah hamd et…”, “Geceleyin ve secdelerin ardından onu tespih et”, “Ben size Allah’ı anmanız gerekmez mi? Dememiş miydim.”, “…Beni anmak için namaz kıl”
Tespih, Allahu Teala’yı yüceltmek (tazim etmek) ve onu bütün noksanlıklardan da tenzih etmektir. Nitekim Kuran’da Allah, “Rabbinin adıyla onu tespih et ve ondan bağışlanma dile. Çünkü O, tövbeleri kabul edendir” buyurmaktadır. Keza bir başka Kuran ayetinde de “O halde yüce Rabbının adını tespih et” denilerek, insanlar Allah’ı tespihe teşvik edilmektedir. Bu ayetlerde geçen tespih, Allah’ı isimleriyle yüceltmek ve kendine vermediği isimlerden onu uzak tutmaya işaret etmektedir.
Buharî, tespih lafzının “subhanallah” sözünden mastar olduğunu söylemektedir. Nitekim Ebu Hureyre’den nakledilen bir hadisi şerifte Hz. Peygamber şöyle demiştir: “ ‘Kim günde yüz defa subhanallahi vebi hamdihi’ derse, günahları denizköpüğü kadar çok da olsa bağışlanır.”
Ibnu Manzur, Arapların başparmağın yanındaki işaret parmağını “tespih” diye isimlendirdiklerini söylemektedir. Tespihte bu iki elin parmaklarından yardım alınmaktadır. Yani tespih, bu iki parmakla çekilmektedir. İbni Ömer’den şöyle bir hadis rivayet edilmiştir: “Peygamberi (S.A.V) sağ eliyle tespih yaparken gördüm”. Bu sözü Ebu Davud, Tirmizi ve diğerleri kaynak göstermiştir. Ancak Muhammed Nasuriddin el-Banî, bu hadisi zayıf ve uydurma bir hadis olarak değerlendirmektedir.
İbadet maksadıyla veya oyalanmak için tespih tanelerini başparmağı ile işaret parmağı arasından geçirmeye tespih çekmek denmektedir. Tespih etmek ise, Allah’ı noksan sıfatlardan tenzih etmek, devamlı söylemek ve vird haline getirmeye denmektedir.
Avrupa dillerinde de tespih sözcüğünün gül bahçesi anlamına gelen Latince rosariumdan geldiği düşünülmektedir. Tespih, Rosary, chaplet ve crown gibi farklı şekillerde de isimlendirilmektedir. İngilizce “bead” kelimesi, Anglo-Sakson kelimeleri olan “bidden” (“to pray”: rica etmek, yalvarmak, dua etmek, ibadet etmek) ve “bede” (“prayer”: rica, yalvarma, dua, ibadet) kelimelerinden türetilmiştir. Uzak Doğu dinlerinde ise tespih genellikle “mala” şeklinde adlandırılmaktadır.
Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, 10 cilt, İstanbul 1982, 1/301
Salih Adîme, Mustalahatü’n Kur’aniyyetün, el-Camiatü’l-Alemiyye li’l-Ulumı’l-İslamiyye, Beyrut 1414/1994, s. 92.
Yasin, 40.
Sâffât, 143.
Bakara, 130.
Âl-i İmrân, 41.
Kaf, 40.
Kalem, 28.
Tâhâ (20), 14.
Bkz. Cemaluddin el-Mukerrem İbnu Manzur, Lisanu’l-Arab, Beyrut Tsr., c. 2. s. 470-475.
Nasr, 3.
Vakıa, 74.
Muhammed bin İsmail Buharî, es- Sahih, el-Mektebu’l-İslamiyye, İstanbul Trz., el-Camiu 23.
Bkz. İbnu Manzur, Lisanu’l-Arab Cemâlü’d-Dîn Muhammed bin Mükerrem, Dâru Sadır, Beyrut Trs., Cilt 2, s. 470-474.
Bkz. Abdulaziz Humeyd, “es-Sebhatu İnde’l-Arab”, Mecelletü Küllyeti’l-Arab, Camiatü Bağdad, Bağdat 1978, s. 130. (120-145)
İlhan Ayverdi, Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Lugatı, 2. Baskı İstanbul 2006, Cilt 3, s. 3139.
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Her sabah iş yerine otobüsle giderken, Cem’in yolu Republika sineması önunden geçiyordu. Güzel bir film geldiğinde, epeyce sıralaroluyordu. Bu günkü fakat, bilhassa sabahın erken saatlerinde, bu kadar kalabalık görülmüş şey değildi. İnsanlar bir an evvel biletleri almak için can atıyorlardı. Otobüsteki yolcular hayretle bakarken Cem’in yanındaki kadın:
- Şu sıraya bakın!. Aman, o kadar güzel mi bu film de böyle çok insan toplanmış?.. Bunların vazifeleri yok mu? diye sordu yanındaki arkadaşına.
- Gerçekten çok güzel. Bükreş’te gördüm, onun sebebinden az kaldı treni kaçıracaktım. Esef te etmezdim, kaçırsam da, diye gürültülü kahkaha ile filmi ballandıra ballandıra anlatmağa başladı.
Cem filmi görmeden evvel mevzuunu dinlemege hiç tahammül etmiyordu, çünkü arzu ettiği gibi heyecanla seyredemezdi. Datsız, tuzsuz yemek gibi olacaktı. Kadınları geride bırakıp ilerledi. Motorun ve yolcuların gürültüsü, kadının çatlak sesini bastırdığına rahatladı biraz. Birkaç durak sonra inip iş yerine yetişti. Hal hatırdan sonra, Republika sinemasındaki sıra üzerine konuşmaga başladı. Hatta her zaman önceliği muhafaza eden spor haberleri bile unutulmuştu. Güzelolduğunu öğrenince, arkadaşlarından bir çoğu telefona koştular. İonesku akrabalarından biri ile konuşarak bilet almasını sağladı. Ahizeyi yerine koymaga vakit bırakmadan arkadaşları onlara da almasını rica ettiler.
- İmkanı yok! diyerek reddetti. Israrettiler. Nihayet ümitleri kesilince, tanıdıklarına telefon açıp rica etmeğe başladılar. Birkaçı o gün daha görmege muvaffak oldular. Diğer günlerde geri kalanlar da. Hafta sonunda yalnız Cem görmeden kalmıştı. Bir taraftan görme merağı, diğer taraftan başarısızlıgın sıkıntısı içini kemiriyordu. Doğrudan belletmeseler de arkadaşlarının şakaları ve bakışları ona öyle geliyordu.
Canı sıkılıp el altı bilet satanlara baş vurmağa karar verdi. Sinemanın önünde, el altı satanların etrafına derhal toplanan insan kümelerine koşarak oradan oraya saatlerce şansını denedi. Bir ara iki biletle birisi belirdi, fakat bir adam daha atik davranıp, pazarlık yapmadan el koydu biletlere. Cem kızarak içinden protesto etti “Parayı sokakta mı buluyor bu insan?!” dedi kendi kendine. Ümidi kesik, eve dönerken aklına bir çare geldi. Sabahın erken saatlerinde bilet kalabalığına sokulup, itişerek kakışarak sonunda almaga muvaffak olmadan kalmaktansa, bu çareye baş vuracaktı. İyice düşünüp planını kurduktan sonra kararını aldı. İkinci gün, “satılık bilet kalmadı” bildirisi koyulmazdan evvel aldıgı kararı uygulayacaktı. Muvaffakiyet ümidiyle yattı. Ünlü tenismen Nastase’ ymiş gibi gördü rüyasında kendisini. Sıradan insanlar gibi, Republika sineması önünde bilet bekliyordu. Tanıyanlar hayretle bakıyorlardı ona. Bilet ikram edecekleri yerde, define gibi kıymetli bilete sahip olduklarına gururlanarak, sevinerek yanından geçiyorlardı. Nastase olduğu halde senenin ancak birkaç ayında turistlerin ziyaret etigi bu memleket köşesine gelip te bir film görmek istediginde, kimse onun hatırını saymadığı fenasına gitti. Biraz tereddüt ettikten sonra, itişe kakışa güçlükle sinemanın kapısının önüne kadar yaklaşabildi. Ama kontrolör kadınlar kapıyı kitlemişler. Tanımış olsalar da, saygısız davranışlarla kendisine hiç önem vermediler. Gittikçe öfkelenerek açmaları için tekmeleri savurdu kapıya. Camın kırılmasından korkarak kadınlar, sinema yönetmenini yardıma çağırdılar. Nastase’yi derhal tanıyarak kadınların şaşkın bakışları altında “Merhaba, Nastase yoldaş!” diye saygı ile selamladı ve kapıyı açıp içeriye aldı. Tatlı gülümseme ile elini sıkıp götürdü tıklım tıklım dolu salona, nomenklaturaya ayrılan yere buyur edip oturttu. Karşılık olarak kart vizitini kazanıp memnuniyetle uzaklaştı. Nastase olduğunu anlayınca salondaki gençler otograf istemek için hücüm ettiler. Etrafına toplanan can sıkıcı kalabalıktan ancak film başladıgına kurtulabildi. Uykudan uyandıgında rüyasındaki Nastase’ye gıpta etti. Yeniden arkadaşlarının manalı bakışları, sinema önündel altı bilet bekleyişi gözünün önüne geldi. Ertesi gün iş yerine yetişir yetişmez, santralsız bağlantılı telefonu aradı. Boş bulunca hemen sinemanın numarasını çevirdi. Biraz bekledikten sonra telefonun ahizesini kaldırdığını duyunca sabırsızlıkla:
- Alo! Republika sineması mı?!
- Evet! Ne istiyorsunuz?! diye cevap verdi sert bir kadın sesi ve niyetinin ne olduğunu tahmin edip ağız açmasına vakit bırakmayıp, kulağının zarını patlatacak gibi bağırarak:
- Bu gün için bilet kalmadı, hepsi satıldı! diyerek kapamak istedi. Fakat Cem daha çabuk davranıp kapamasına meydan vermedi:
- Ben yoldaş Popesku’yum! dedi ve tesirini bekleyip biraz durdu. Sonra evvelden tasarlayıp hazırladığı amirane sesle:
- Sen kimsin?!
Değişmiş bir sesle kadın:
- Bilet kontrolöru İonesku’yum.
- Çağır şefini o halde! diye Cem aynı amirane sesle emir verdi.
- Darılmayınız, biraz bekleyiniz. Gidip hemen çağırayım, diyerek ahizeyi masanın üzerine yavaşça bıraktı. Acele ayak sesleriyle uzaklaştı.
Gelinceye kadar Popesku’nun konuşmasına ve sesine göre öksürerek ayarladı. Artist gibi taklit edebildiğini ancak yönetmenin heyecanlı cevabından anlıyacaktı.
- Alo!… İyi günler, sayın yoldaş! Ben Ştefanesku’yum.
- Bu gün saat 17 için iki bilet istiyorum.
- Göndereyim, derhal.
Cem bu kadar kolaylıkla muvaffak olmanın şaşkınlığından üçlükle toplanarak:
- Zahmet etme!Birisini yollayıp aldırırım! dedi ve sevincini belli etmemek için kendisini zor zaptetti.
- Göndereceğiniz şahıs beni arasın, diye te’minat verdi.
- Olur, diye Cem telefonu kapadı.
Muvaffakiyet sevinci için henüz erkendi, amma planın en zor safhası başarı ile gerçekleşmişti. Madem ki zarlar atılmıştı bu yolda devam etmeliydi. Kaybedilecek vakit yoktu. Oraya derhal gidip biletlere el koymalıydı. Ştefanesku belki fazla hürmetkarlık gösterip asıl sahibine yollıyabilirdi. Bu tür karışıklığa meydan vermemek için acele işi olduğu bahanesi ile çıktı. Durağa gelen ilk otobüse binip sinemanın önüne yetiştigi vakit ilk günü gibi kalabalık kaynaşma, gürültü, itişip kakışmalar devam ettigini gördü. Zorlukla yol açıp kapıya yaklaşmağa oğraştı. Kalbinin çarpıntısı arttı ve nefesi daraldığında nihayet kapıya dayandı. Kitli olduğuna camından içeri ye baktı. Kontrolör kadınlardan birinin yere atılmış bilet kalıntılarını süpürdügünü gördü. Bir şey işidilmediği için gürültüden, kadına kapıyı açmasını işaretlerle anlatmağa çalıştı. Anlamamazlıktan gelen kadın ancak ısrarla vurdurktan sonra açtı. İçeriye girince ağzını açmağa vakit bırakmadan çıkıştı kadına:
- Kapıyı niçin derhal açmadın?! Şamarlıyacak gibi ve yüksekten bakıp:
- Ne istiyorsun?! diye reddeden şekilde sordu. Öfkesini saklamadan Cem:
- Ne istiyorsunuz, ? demek istedin zannederim, diye darıldı ve kimin tarafından geldiğini söyledi. Yüksek kademede hatırı sayılır, sözü geçerli bir şahıs olduğunu belirtmege lüzüm gerekmedi.
Kadın birdenbire yumuşayıp yüzü değişerek:
- Affedersiniz, biliyorsunuz. Zannettim ki, diye saygısızlığını örtmek istedi. Cem de zaten bunu bekliyordu. Bunun için dikkatle hazırlanıp en iyi giysileriyle gelmişti. Karşısındakine saygı telkin etmek istiyordu ve sorular koymasına vakit bırakmadan:
- Ştefanesku nerede?!
Cevabını alıncaya kadar etrafı süzdü.
- Müdüre gitti, diye seslendi.
İşittiğinde Cem’in inanacağı gelmedi. Talih işte buna derler. İşler nasıl tıkırında gidiyor. Mutlaka muvaffak olmalıydı. Kapının yanından uzaklaşarak:
- Biraz evvel söylediğim gibi yoldaş Popesku tarafından iki bilet için yollandım.
Kadın uykudan uyanır gibi silkinerek sözü ağzından alıp evvelki haline uygun bir sesle:
- Biliyorum, evet. Şefim bana bıraktı. Derhal getireyim, dedi ve elinden süpürgeyi atıp acele adımlarla gitti.
Cem henüz muvaffakiyetten tamamiyle emin değildi. Belki beklenmedik bir aksilik çıkar diye düşünerek gelecek haftaki filmlerin reklamlarına dikkat etmeden bakıyordu. Göz ucu ile kadının girdiği kapıyı gözlüyordu. Her an kadın. yahut bir başkası çıkar da sahte kimliğini meydana vurur, diye sakınıyordu. Yaklaştığını gördüğünde kızgın zannetti. Oysa beklettiğine özür diledi. Cem, „Mazerete hacet yok” der gibi işaret yaptı. Biletler elinde olduğu halde gözlerine inanacağı gelmeyip rüya görüyor zannediyordu. Başarısının yarattığı sevinçten taşkın bir hareket yapan m korkusu ile biletlerin parasını çıkarıp verdi. Üst yanını geri almadan kapıya doğru yürüdü. Kitli olduğuna, heyecanını zor zapt edip, kadının gelmesini bekledi. Dışardakilerinin kıskanç bakışları altında çıktı. Kalabalıktan birisi cekip almasın diye korkup, av ucunun içindeki biletleri sımsıkı tutuyordu. Sokağın köşesini dönünceye kadar, hep arkasından bağırıp geri alacaklar gibi geliyordu.
Çalıştığı iş yerine kadar sevinçten yavaş yürüyordu. Elde ettiği başarısının sevincini arkadaşları ile paylaşmak istemedi. Sabırsızlıkla programın bitmesini bekledi. Bu kez eve dönüş yolu tahammül edilemez derecede uzun geldi. Merdivenin basamaklarını bir solukta binip biletler elinde içeriye fırtına gibi girdi. Fakat hayret! Karısını yabancı bir erkekle buldu. Vakitsiz gelişinden telaşlanan erkek, stetoskopuna sarıldı, elleri heyecandan titriyerek gösterişi kurtarmağa çalıştı ve muyene şekli vermek istedi. Sahne başarısının tatlı tadını unutturdu Cem’e. Yerini istikrah ve isyana dönen duygu aldı. Kalbi acıyla burkularak elindeki o zorlukla almağa başardıgı kıymetli biletleri parça parça edip savurdu. Bir an sonra silkinerek rüya yahut hakikat olduğunun farkına pek varmadan bakındı etrafına. Yerdeki yırtık bilet kalıntıları olayın gerçek olduğunu kanıtlıyordu. Üstelik karşısında suçlu bakışlılar olmasaydı, belki felek ümit kapısını vurmıyacaktı yüzüne bu kadar acı şekilde.
Bir defa daha bilet kalıntılarına baktı, onların sayesinde gördükleri, bütün varlığını sıtmaya tutulmuş gibi titretti.
Emin Attila
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Nasreddin Hoca bulunduğu şehirde hamama gider.
İçeride zengin, tanınmış, itibarb kimseler.
Etraflarında misli sabunlarla dolaşıyor tellaklar,
Efendilerimizi itinayle, saygıyle yıkarlar.
Hoca'yı tanımazlar, bilmezler, kimseler dönüp bakmaz.
Bir kenarda kendi kendine yıkanır, ağzını açmaz.
Çıkarken hamamcının çekmecesine beş akça atar.
En zenginin verdiği üç akçaymış, hamamcı buna şaşar.
Bir hafta sonra bizim Hoca tekrar gider o hamama.
Kapıda görünür-görünmez hamamcı çeker temenna.
"Hoş geldiniz! Safa getirdiniz! İçeriye buyurun.
Emrinize amadeyiz, dileklerinizi duyurun."
Hoca'yı güzel odaya götürürler itibarla.
Yıkarlar iyice yeni keseler, misli sabunlarla.
Saygıyla götürürler sonra dinlenme odasına.
Süslü fincanda acı kahve getirirler ayağına.
Hocamız temizlenmiş, hafiflemiş, keyifii giyinir.
Hamamcı çıkıp karşısına eline bir ayna verir.
Hoca gülümser ve cebinden çıkarır sadece bir akça,
Göz ucuyla bakar ve çekmeceye uzatır usulca.
Hamamcı bir akçaya bakar, bu işe akıl uyduramaz.
Umduğunu itibar ettiği müşterisinden bulamaz.
"Niye şaştın adam? Bu verdiğim, geçen hamamın parası.
Geçen gelişte verdiğim ise, bu defanın tutarı."
Tembelin biri, tabii, çalışmıyor..
Yatıp sadece yarını düşünüyor.
"Acaba ne yapsam da, zengin olsam?
Çalışmadan refah içinde yaşasam?.. "
Çare bulamadan gidiyor Hoca'ya.
Başlıyor ona sorular yağdırmaya.
"Sayın Hocam, sen her şeyi bilirsin.
Yarınım ne olacak, söyler misin?"
Hoca bahçesini çapalarken,
Aldırış etmiyor tembel konuşurken.
"Adam, git de o büyük bahçeni kaz.
Bu gün bırak beni rahatıma biraz."
"Söyle Hoca, ne olacak yarınım?
Ömür boyu yoksul mu kalacağım?"
Hoca cevap verir, bu besbelli,
Başından savmak için o tembeli.
"Tam on sene sıkıntı çekeceksin.
Ne yapayım? diye düşüneceksin."
"Sonra, sonra zengin mi olacağım?
Yeni evlerde mi yaşayacağım?
"Hayır, hayır, zengin olmayacaksın.
Sadece sıkıntıya alışacaksın."
Nasreddin Hoca'nın yaramazları,
İstemişler bir gün onu aldatmayı.
"Haydi, çabuk çabuk suya girelim.
"Ayaklarımızı kaybettik," diyelim."
Hemen, hepsi bulanık suya dalmışlar,
Muallime haykırmağa başlamışlar:
"Yardım! Suda ayaklarımız kayboldu.
Bakın bize, halimiz harap oldu… "
"Hiç korkmayın, demiş Nasreddin Hoca.
Bulunurlar ben yanınıza varınca."
Almış eline uzunca bir kamçı,
Çaklatmış havada çocuklara karşı.
Derhal ayaklar çıkmış bulanık sudan,
Sahipleriyle kaçmışlar oradan.
Sert bir emir bir gün aynaya bakınış.
Yüzünü görünce, gözleri yaşarınış.
Beş dakika ağlamış, durmuş sonra.
Nasreddin Hoca da ağlamış bu sıra.
Emir hayretle bakıyormuş Hoca'ya,
O ise devam ediyormuş ağlamaya.
"Ben ağladım kendi çirkinliğime.
Sen niye ağlıyorsun durmadan böyle?!"
"Sen bir gördün, beş ağladın, demiş Hoca.
Ben elbet ağlamam, seni görünce bunca… "
Hoca'nın oğlu bir gün pazardan gelmiş.
Öküz fiyatını babasına söylemiş:
"Bu hafta yüz elli akça bir çift öküz.
Doğrusu, bu fiyata oldukça ucuz."
"Alamayacağız, demiş babası.
Bu hafta öküzler ateş pahası."
Geçer bu konuşmadan bir hafta kadar,
Oğlu o pazarı araştırır tekrar.
"Bir çift öküz pahalı. İki yüz akça.
Geçen hafta alsaydık, ucuz bulunca."
"Ucuz, der Hoca. Hemen gidip alalım.
Fırsatı elden sakın kaçırmayalım.
Oğlu hayret eder babasının aklına,
Bir türlü akıl erdiremez hesabına.
"Yüz elli akçayken "pahalı" demiştin.
Şimdi iki yüz akçaya bir şey görmedin.
"Oğlum, hiç paramız yoktu geçen hafta.
Elbet pahalı geldi her şey pazarda.
Şimdi ise paramız boldur, çok şükür.
Tabii, iki yüz akçaya ucuz görünür."
Güzün üzümler olgunlaştığında,
Hoca sepetini doldurmuş bağında.
Evine dönerken yolda çocuklar:
"Bir tadımlık ver," diye yalvarmışlar.
Çaresiz Hoca sepeti yere koymuş,
Hepsine birer salkım üzüm tutturmuş.
Tatlı gelince Hoca'nın üzümleri,
Gene istemişler, tutmuş yüzleri.
"Ah çocuklar, "Bir tadımlık," dediniz,
Sepettekiler birdir, inanınız."
Bir sene kış uzun mu, uzun sürmüş.
Eşeğin yemi tükenmiş mi, tükenmiş.
Zavallı hayvan açlıktan anırmış.
Avazı çıktığı kadar bağırmış.
Hoca'mızın yüreği kopuyormuş.
Çaresiz kulaklarını tıkıyormuş.
"Sabret eşeğim, yaza yonca veririm,
Seni yeşil meralarda gezdiririm."
Demiş. Aç eşek günlerce anırmış,
Sonunda takatsız yere uzanmış.
Bakıyormuş bazen soluk gözlerle.
Hiç ses çıkarmadan yatmış günlerce.
Bir sabah girince Hoca ahıra,
Bakınca görmüş, nallar kalkmış havaya.
Anlamış olanları, "ah-vah" etmiş,
Ama ona kadar iş işten geçmiş.
Demiş: "Alışmıştı vaziyetine.
Ölüm de girseydi ya onun haline."
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Mehmet Ali Ekrem
Ed. Sport-Turism, 1981
Cronicarul Guilleme de la Tyr prezintă dezastrul bizantinilor de la Malazghirt (1071) ca cel mai îngrozitor din istoria creştinilor. Potrivit cronicarilor europeni, ziua bătăliei de la Malazghirt a însemnat practic ieşirea Bizanţului din lupta dintre creştinătate şi Islam. Turcii, la nord de lacul Van, în apropierea oraşului Malazghirt, au atacat armatele unui imperiu în plină dezorganizare militară. Înfrângerea suferită de bizantini în această confruntare militară a fost atât de puternică încât, ulterior, n-au mai putut niciodată recuceri teritoriile pierdute din Asia Mică, şi poziţia dominantă de mai înainte. Luptele din anul 1071 au constituit doar accidentul care a relevat adevărul unor situaţii deja existente.
După moartea lui Vasile al II-lea (1025) armata bizantină, care, învingându-i pe arabi purtase până în Galileea prima cruciadă, devenise victima unei politici pacifiste, rezultat al unor grave şi adânci transformări în structura economică şi socială a imperiului. Lupta pentru supremaţie între nobilimea civilă din capitală şi cea militară din provincie a slăbit foarte mult spiritul de combativitate şi disciplină al armatei. Nobilimea civilă, ostilă armatei din cauza privilegiilor acesteia a dus o politică sistematică de reducere a efectivelor, mergând până acolo încât a creat posibilitatea sustragerii de la obligaţia serviciului militar în schimbul unei sume de bani.
Tot în perioada amintită, regimul themelor (regiunilor) pierde caracterul sau militar, în urma împuţinării bunurilor stratioţilor (soldaţilor) şi limitării autorităţii strategiilor în favoarea pretorilor (reprezentanţii administraţiei civile) care căpătau o importanţă din ce în ce mai mare. De pildă, Constantin Dukas (1059-1067) obţine coroana în urma colaborării dintre biserică şi partidul civil, familia Dukas reprezentând în acea vreme nobilimea civilă a capitalei. Dukas, profitând de putere, a monopolizat finanţele, ajungând să vândă apoi atât funcţia de colector al impozitului, cât şi pe cea de controlor suprem al finanţelor. Aristocraţia, în acest stat de funcţionari, nu ştia cum să-şi mai mărească averea. Acelaşi lucru se petrecea şi la Curte, unde se etala un lux care contrasta cu starea evidentă de sărăcie şi declin a statului.
Politica antimilitară a lui Constantin Dukas venea într-o perioadă când se conturau mari pericole din partea turcilor selgiucizi.
Contacte amicale sau ostile între Imperiul bizantin şi turci se stabiliseră încă în a doua jumătate a secolului al VI-lea, când se vorbea de o alianţă turco-bizantină. Este cunoscut faptul că în marea gardă imperială a Bizanţului, turcii serveau ca mercenari. Însă aceste relaţii au căpătat importanţă deosebită abia în secolul al XI-lea, când turcii selgiucizi apar la frontierele orientale ale Imperiului bizantin.
Cele două armate s-au întâlnit la 19 august 1071 la sud de Malazghirt, între acest oraş şi AhIat. La luptă turcii au acţionat cu repeziciune, nelăsând timp bizantinilor să se desfăşoare şi în foarte scurt timp în rândurile armatei bizantine s-a produs derută. În faţa oştilor selgiucide, împăratul Roman Diogene cunoscu cea mai adâncă umilinţă. Alp Arslan, punându-i piciorul pe cap, în semn de biruinţă, se anunţă ca un duşman puternic la hotarul de răsărit aI Imperiului bizantin.
După victoria de la Malazghirt, turcii, încet-încet, când ca aliaţi, beneficiind de tratate care le asigurau posesiuni în provinciile bizantine, când ca duşmani, ajung să ocupe regiuni din Asia Mică centrală.
Succesorul lui Alp Arslan, Melik-şah (1072-1092), opreşte pentru un timp înaintarea turcilor în Asia Mică cu intenţia de a-şi consolida puterea pe teritoriile cucerite.
Melik-şah îşi pune oameni de încredere în fruntea emiratelor din Siria şi se întoarce la Bagdad. Primul om care are ideea întemeierii unui mare imperiu turco-arab a fost Melik-şah. Şahul îşi alesese drept model pentru imperiul imaginat statul teocratic al primilor califi şi statele create de dinastiile omiazilor sau abbasizilor. Ideologul acestui plan a fost cunoscutul vizir Nizam al Mulk, bun prieten cu poetul Omar Khayyam, dregător şi pedagog al dinastiei selgiucizilor. Nizamul Mulk, pentru a da o unitate morală şi religioasă acestui imperiu, foarte eterogen din punct de vedere etnic, proclamă sunnismul 20 ca doctrină oficială de stat în opoziţie cu şiismul care reprezenta concepţia reeligioasă a opoziţiei. Tot din iniţiativa lui Nizamul Mulk au fost bătute primele monezi cu efigia lui Melik-şah, monezi care circulau până în străfunduriIe Kaşgarului, în Asia Centrală, cît şi pe malurile Mediteranei. Dar la 19 noiembrie 1092, Melik-şah muri otrăvit, iar imensul organism politic s-a destrămat odată cu moartea sa.
După moartea şahului tendinţele de descentralizare şi formare a regiunilor independente au continuat cu şi mai mare intensitate. În secolele al XI-lea şi al XII-lea au luat fiinţă sultanatele selgiuchide Kerrman, Siria, Irak etc. Sub stăpînirea „marelui Selciuk“ n-au răms decît Korasanul şi o parte din Asia Mică. Tot în acel timp s-a format şi sultanatul Rum (1077), nucleul viitorului stat selgiucid din Anatolia. Melik-şah, după ce oprise înaintarea turcilor în Asia Mică cu scopul de a-şi consolida autoritatea politică, îl lăsase pe Suleiman ibn Kutulmîş, unul dintre oamenii săi de încredere, în Anatolia, în fruntea unei oşti. Acesta îşi întăreşte stăpânirea în partea centrală a Asiei Mici şi întemeiază sultanatul de Rum.
Întemeierea sultanatului de Konya (Iconium), cu reşedinţa în oraşul Konya, a însemnat începutul stăpânirii turceşti în Anatolia. Prin înfiinţarea acestui sultanat se realizează un cap de pod în vederea viitoarelor atacuri asupra Bizanţului. Odată cu înfiinţarea sultanatului Konya se accentuează şi infiltrarea turcă în Asia Mică. Stăpânirea turcă ajunge să cucerească întinse teritorii de la Eufrat la Marmara, realizează deschideri la Marea Mediterană şi Marea Neagră, ocupă vaste posesiuni orientale, centre economice şi militare importante ca: Cemişgezek, Erzingean, Erzurum, Ahlat etc.
- va continua -
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
1948’de kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, “insan haklarının anayasası” olarak tanımlanır. İnsanın doğuştan sahip olduğu kişisel hak ve özgürlükleri tanımlar, her insanın yasa önünde eşit olduğunu, işkenceye, kötü muameleye ve onur kırıcı cezalara tabi tutulamayacağını ilan eder. İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesi yolunda uluslararası toplum tarafından sürdürülen çabalara yol gösterici işlevini bugün de sürdürür. 1948’de kabul edildiği tarih 10 Aralık her yıl Dünya İnsan Hakları Günü olarak kutlanır.
BM’nin altı temel insan hakları sözleşmesi vardır: Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, İşkenceye Karşı Sözleşme, Irk Ayrımcılığının Önlenmesi Sözleşmesi, Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi, Çocuk Hakları Sözleşmesi, Türkiye, Birleşmiş Milletler çerçevesinde oluşturulan temel insan hakkı sözleşmelerini tümüne taraftır.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 10 Aralık 1948 yılında İnsan Hakları Evrensel Bildirisini kabul etmiştir. 10 Aralık ile başlayan hafta Birleşmiş Milletlere üye ülkelerde İnsan Hakları Haftası olarak kutlanır. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, insan hakları konusuna tam bir tanım amaçlayarak hazırlanmıştır. Esas amaç, bu tanıma uyan insan haklarının hiçbir tereddüde meydan vermeden uygulanmasıdır.
İnsan hakları, kişiyi özü ile yaşatacak kurallardır. Bu kurallar, insanı insan yapan kurallar olarak da tarif edilebilir. İnsan hakları 10 Aralık 1948’de başlamış bir olgu değildir. Dünya kurulalı insana, insan haklarına saygı her çağda zamana uygun olarak gösterilmiştir. İnsanların kendi istekleri dışında yaşamak zorunda bırakıldıkları şartlara tarih boyunca rastlanmıştır. Kullara kulluk etmek, köle hayatı yaşamak, işkencelere maruz kalmak bu yaşantıya örnek olarak verilebilir. Bu olguların dayanılmaz olduğu dönemlerde insanlar hoşnutsuzluklarını bir şekilde ortaya koyma zorunluluğu hissettiler. Bu hoşnutsuzluklarını ortaya koyarak 1215 yılında İngiltere’de Kral John’a karşı haklarını savunmak amacıyla bazı istekler ortaya koydular. Ortaya konan bu kararlı tavır karşısında kral bir antlaşma metnini kabul etmek zorunda kaldı. Hazırlanan Özgürlükler Belgesi kabul edildi. İnsan hakları konusunda sözden öteye geçilmiş oldu. Artık insan hakları metne dökülmüş, insanların kısıtlanamayacak bazı hakları güvence altına alınmış oluyordu. İnsanların yaşayışlarında, hayati konularda eşit haklara sahip oldukları fikri 1776 yılında Amerika’da yayımlanan Bağımsızlık Bildirisi ile de pekişmeye başlamış oldu. İnsan hakları ile ilgili bir başka çalışma Fransız İhtilali zamanında yapılmış ve 1789 yılında İnsan Hakları Bildirisi yayımlanmıştır. Bütün bu çalışmalar insanların daha çağdaş yaşama isteğinin birer ürünüdür. Zamanında insan haklarının tam ve hiçbir ayrım yapmadan korunmaması bu zorunluluğu kaçınılmaz kılmıştır. Sözde var olması, tam uygulanmasını sağlamamıştır. Yapılan eksik uygulamalar, insanın insana yaptığı eziyetler insan kişiliğini zedeler olmuştur.
Bireysel karşı koymalar etkili olamamıştır. Bu sebeple tam bağımsız ülkelerde yaşayan insanların haklarının, artık devletleri yönetenlerin güvencesi altında olması fikri ağırlık kazanmıştır.
İnsan haklarını, insanın kendisi değil, yasalar, eşit olarak hiçbir ayrım yapmadan koruyacaktır.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabul edilen bildiri ile insanların daha bağımsız yaşamaları öngörülmüş, bu 30 maddelik bildiriye uyulması konusunda gerekli yasal düzenlemenin yapılması istenmiştir.
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
“- Hayır efendim, düşünüyorum, size ne söyleyebilirim!
Çünkü, bakın bütün bu yığınlarla evrak hep o günlerin hatıralarını ihtiva ediyor.”
Dedim ki:
- Paşa Hazretleri! Şüphesiz ki Çanakkale Harbi bu memleketin çocuklarındaki fedakarlığı, vatan toprağını yabancıya vermemek için bir saadete koşar gibi ölüme atıldığını göstermek itibarıyla tarihimizde unutulmaz bir kahramanlık merhalesi vücuda getirmiştir. O muharebelerin her gününe büyük bir faaliyetle iştirak ettiniz. Vaziyeti tamamıyla biliyorsunuz… Kimbilir ne kadar çok hatıranız vardır. İşte müsade buyurursanız eğer, bugün zatıalinizden onları dinlemek için geldim.”
Dedi ki:
“- Benim kanaatime göre düşman ihraç teşebbüsünde bulunursa iki noktadan teşebbüs ederdi: Biri Seddülbahir, diğeri Kocatepe civarı!.. Ve benim nokta-i nazarıma göre düşmanı karaya çıkartmadan bu sahil parçalarını doğrudan doğruya müdafa etmek mümkündür. Binaenaleyh alaylarımı, böyle sahilden müdafa edecek surette yerleştirdim. Bu vaziyettakriben 1330… (1914).
… … …
İşte o günlerden birinde, on iki nisan sabahı idi ki Anburnu’nda bir hadise cereyan etmekte olduğu, işitilen gemi toplarının sesinden anlaşılmıştı.
Bütün fırka kıtaatının (kıtalarının) harekete hazırlık derecesi tezyit edildi (arttırıldı). Bir taraftan Maydos Mıntıkası Kumandanlığı ‘ndan malumata intizar etmekte (beklemekte) idim, diğer taraftan da ya kolordunun veya ordunun emrine… Yalnız fırkanın süvari bölüğüne istihsali malfunat (bilgi edinmek) için Kocaçimen istikametine hareket etmesi emrini verdim.
Öğleden evvel saat altı buçukta idi, Halil Sami Bey’den Yürut eden (gelen) bir raporla düşmanın Anburnu sırtlarına çıktığı anlaşılıyor ve buna karşı benden bir taburun mezkfu (adı geçen düşmana karşı sevki) isteniyordu. Gerek bu rapordan, Maltepe’de icra ettiğim hususî tarassudat (gözetlemeler) neticesinde bende hasıl olan kanaat-i kat’iyye (kesin kanaat), ötedenberi imal-i fikrettiğim (düşündüğüm) gibi, düşmanın Kabaktepe civarında mühim kuvvetle çıkarma teşebbüsü, demek ki, vukubuluyordu. Binaenaleyh bu işin içinden bir taburla çıkmanın mümkün olamayacağını, her halde evvelce tahmin ettiğim gibi bütün fırkamla düşmana incizabın (yaklaşmanın) gayri kabiili içtinap (kaçınılmaz) olduğunu takdir ediyordum.
Artık hiçbir şeye intizar etmeyerek (beklemeyerek) karargahımın bulunduğu Bigalı köyünde ikamet eden birinci piyade alayı ile cebel bataryasnın derhal harekete geçmek üzere amide (hazır) bulundurulmaları, kumandanlarının da emralmak üzere yanıma gelmelerini bildirdim.
Basit bir tertiple Bigalı deresi boyunca giden yol üzerinde alayı bizzat yürüyüşe geçirerek Kocaçimen tepesine tevcih ettim (yönelttim). Bizzat yol bulmak ve müfrezeyi oradan sevketmek suretiyle Kocaçimen tepesine muvasalat edildi (ulaşıldı). Orada denizde bulunan gemilerden ve zırhlılardan başka hiçbir şey göremedim. Düşmanın karaya çıkmış piyadesinin henüz oradan uzak olduğunu anladım. Etraf o müşkül araziyi bila tevakkuf (durmakszın) kat’ etmek (yürümek) yüzünüden yorulmuş ve yürüyüş umku (derinliği) pek ziyade derinleşmişti. Ala ve batarya kumandanına efradı tamamen toplayıp küçük bir istirahat vermelerini söyledim. Denizden mestur (örtülü) olarak on dakika kadar tevakkuf edecekler (duracaklar), sonra beni takip edeceklerdi. Ben de orada bir Aptalgeçidi vardır, o Aptalgeçidi’nden Conkbayın’na gidecektim. Yanımda yaverim, emirzabitim ve sertabip ile oralarda tekrar bulduğumuz fırka cebel topçu taburu kumandanı olduğu halde evvela atlı olarak yürümeye teşebbüs ettik, fakat arazi müsait değildi. Hayvanları bıraktık, yaya olarak Conkbayın’na vardık.
Şimdi burada tesadüf ettiğimiz sahne en enteresan bir sahnedir. Ve vak’anın en mühim anı bence budur.”
Paşa tekrar bir sigara yakıyor ve birkaç yaprak daha çevirdikten sonra, haritasını alıp şöyle izah ediyor:
“- Bu esnada Conkbayın’nın cenubundaki (güneyindeki) 261 rakımlı tepeden sahilin tarassut (gözedenen) ve teminine memuren oralarda bulunan bir müfreze efradının Conkbayın ‘na doğru koşmakta, kaçmakta olduğunu gördüm. Size şu muhavereyi aynen okuyacağım! Bizzat bu efradm önüne çıktım:
- Niçin kaçıyorsunuz! dedim.
- Efendim düşman! dediler.
- Nerede?
- İşte, diye 261 rakımlı tepeyi gösterdiler.
Filhakika düşmanın bir avcı hattı 261 rakımlı tepeye yaklaşmış ve kemali serbestiyle (tam bir serbestlikle) ileriye doğru yürüyordu. Şimdi vaziyeti düşünün: Ben kuvvetlerimi bıırakmışım, efrat on dakika istirahat etsin diye… Düşman da bu tepeye gelmiş… Demek ki düşman bana benim askerlerimden daha yakın! Ve düşman benim bulunduğum yere gelse kuvvetlerim pek fena bir vaziyete duçar (düşmüş) olacaktı. O zaman artık bunu, bilmiyorum, bir muhakeme-i mantıkiye (mantıki muhakeme) midir, yoksa sevk-i tabii ile midir,
Kaçan efrada:
- Düşmandan kaçılmaz, dedim,
- Cephanemiz kalmadı, dediler,
- Cephaneniz yoksa, süngünüz var, dedim. Ye bağırarak bunlara süngü taktırdım. Yere yatırdım. Aynı zamanda Conkbayan’na doğru ilerlemekte olan piyade alayı ile cebel bataryasının yetişebilen efradının “marş marş”la benim bulunduğum yere gelmeleri için yanımdaki emir zabitimi geriye salldırdım. Bu efrat süngü takıp yere yatınca düşman efradı da yere yattı. Kazandığımız an bu andır.”
Bir koca muharebenin ufacık bir lahzaya bağlı olduğuunu, hatta bir memleketin hayatının fena kullanılmış bir an yüzünden tehlikeye düşebileceğini, burada olduğu gibi iyi kullanılmış bir anın ise bir muharebenin ve bir vatanın mukadderatını iyileştireceğini o dakikayı görür gibi canlanmış bir ifade duymak insanın tüylerini ürpertiyordu!
Mustafa Kemal Paşa dedi ki:
“- Kolun başında bulunan bölük yetişti. Bu bölüğe cephanesiz bölüğü takviye ederek ateş açmasını emrettim. Yanıma gelmiş olan Alay 87 Tabur 2 kumandanı Yüzbaşı Ata Efendi’ye bütün taburlarıyla bu bölüğü takviye ederek 261 rakımlı tepe üzerinden düşmana taarruz etmesini emrettim. Cebel bataryasına Suyatağı’nda mevzi aldırarak düşman piyadesi üzerine ateş açtırdım. Bundan sonra idi ki alay kumandanına bütün alayı ile benim tevcih ettiğim istikametlerde düşmana tararuz etmesini emrettim.”
“- Yirmi dört saatten beri devam eden muharebe askerin pek ziyade yorgunluğunu mucip olmuştu. Onun için verdiğim bir emirle taarruzu kestim. Fakat kazanılmış olan hattı, tahkim etmekten (sağlamlaştırmaktan) orada mıhlanıp kalmaktan başka vatanı kurtaracak çare yoktu. Binaenaleyh, lazım gelen emri verdim.”
Kıymetli bir harp tarihi vesikası olmak üzere bu emrin son sözlerini aldım. Diyor ki:
“Benimle beraber burada muharebe eden bilcümle askerler kat’iyyen bilmelidir ki uhdemize tevdi edilen (omuzlarımıza yüklenen) namus vazifesini tamamen ifa etmek içni bir adım geri gitmek yoktur. Hab-ü istirahat (uyku ve dinlenme) aramanın, bu istirahattan yalnız bizim değil, bütün milletimizin ebediyen mahrum kalmasına sebebiyet verebileceğini cümlenize hatırlatırım. Bütün arkadaşlarımın hemfikir olduklarına ve düşmanı tamamen denize dökmedikçe yorgunluk asan (emareleri) göstermeyeceklerine şüphe yoktur.”
Paşa Çanakkale’deki kahramanlık sahnelerini anlatmaya devam ediyor:
“- Biz ferdi kahramanlık sahneleriyle meşgul olmuyoruz.
Yalnız size Bombasırtı vak’asını anlatmadan geçemeyeceğim. Mütekabil (karşılıklı) siperler arasında mesafemiz sekiz metre, yani ölüm muhakkak, muhakkak… Birinci siperdekiler, hiçbiri kurtulmamacasına kamilen düşüyor, ikinciler onların yerine gidiyor. Fakat ne kadar şayan-ı gıpta (imrenilecek) bir itidal ve tevekkülle (kendini bırakma ile) biliyor musunuz? Öleni görüyor, üç dakikaya kadar öleceğini biliyor, hiç ufak bir fütur (bezginlik) bile getirmiyor; sarsılmak yok! okumak bilenler ellerinde Kur’an-ı Kerim, cennete girmeye hazırlanıyorlar. Bilmeyenler kelime-i şehadet çekerek yürüyorlar. Bu, Türk askerindeki ruh kuvvetini gösteren şayan-ı hayret ve tebrik bir misaldir. Emin olmalısınız ki Çanakkale muharebesini kazandıran, bu yüksek ruhtur.”
“- Ortalık açıldıktan sonra idi ki, düşman hakikaten Conkbayırı’nı cehenneme çevirmişti. Denizden, karadan büyük çaplı topların muhtelif cinste mermileri Conkbayırı semasında abitmez tükenmez yıldırımlar vücude getiriyordu.”
Buraya kadar muhaveremizi, sakin bir vaziyette dinleyen yüzbaşı Cevat Bey, Paşa’nın yaveri, kalın, sertliği hoşa giden bir sesle:
“- Bu şarapnel misketlerinden bir tanesi de Paşa ‘nın göğsünü okşaruştı!” dedi.
Nasıl? dedim.
“- Bulunduğumuz yer tamamen muhacimlerin (hücum edenlerin) arası idi. Paşa da ilerleyen efradımızı seyrederken, göğsüne bir şeyin gayet kuvvetle çarptığını duymuştu.”
“- Evet, sağ tarafta ceketimde bir kurşun yeri gördüm. Yanımda bulunan zabit (şimdi Kütahya Mebusu M. Nuri Bey):
“Efendim, vuruldunuz” dedi. Ben böyle bir söz şuyu bulursa (yayılırsa) askerlerimizin kuvve-i maneviyesi üzerinde yapacağı tesiri düşündüm. Elimle zabitin ağzını kapadım.
“Sus” dedim. Cevat Bey devamla:
“- Bir şaranel misketi göğsünün sağ tarafına tam saatiinin bulunduğu cebe isabet etmişti. Saat parça parça oldu. Fakat o darbe Paşa’nın göğsünde hafif bir leke bırakmaktan başka ileri geçememiştir” dedi.
- Pekiyi, siz bu yaranızIa uğraştığınız esnada askerleriniz ne yapıyordu? Hücuma devam ediyor mu idi?
“- Tabii. O kahramanlar, başlarında fedakar zabitleri olduğu halde gayr-i kabil-i tevkif (durdurolamaz) savletleriyle (saldırışlarıyla) ilk düşman hattını bire kadar boğdular. Bundan başka önlerine tesadüf eden, imdada gelen bütün düşman kıtalarını perişan ettiler. Hatta bizim münferit aksamımız (kısımlarımız) boş buldukları istikametlerden denize kadar gitmişlerdir.”
RUŞEN EŞREF
(Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakkat'tan: Istanbul Matbaası, 1930).
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Böyle bir imkanı bekleyen Hırvat, Leh, Macar ve diğer Balkan kral ve prensleri bir anda yeniden birleştiler.
Bulgarlar’ın da onlara yardım etmesi sözkonusu idi. Sultan Murad hiç olmazsa onları saf dışı bırakmak için Vezir-i Azam Çandarlı Ali Paşa’yı Bulgarlar üzerine gönderdi. Ali Paşa otuz bin kişilik kuvvetiyle Bulgar krallığının merkezi olan Tırnova’ya kadar ilerleyerek burasını fethetti. Daha sonra da Silistre ve Niğbolu’yu zapt etti. Bu zaferle Bulgar Kralı Sisman’ın haçlılarla beraber olmasını önlendi.
Sultan Murad bu arada Anadolu’ya da haberciler göndererek, müttefiki olan beyliklerden yardım istedi. Hamidoğulları, Germiyanoğulları, Karaman, Teke, Aydın, Menteşe ve Saruhanoğulları kuvvetleriyle yardıma geldiler. Bu arada ünlü Türk komutanı Gazi Evrenuz Bey de Hac’dan dönerek orduya katıldı.
Sırp Despotu Lazar ve beraberindeki Haçlı Ordusu korkunç bir kuvvet halinde toplanıp Priştine’ye geldiler.
Sultan Murad harp meclisini toplayarak, komutanlarıyla görüştü. Gazi Evrenuz Bey, Allah’ın, inananlara yardım edeceğini, düşmandan çekinilirse mağlup olunabileceğini, her şeyden önce harp alanına erken varıp iyi bir yer tutulması gerektiğini söyledi. Bu görüşler hem Sultan Murad’ın hem de oğulları Yıldırım Bayezid ve Yakup Beylerin tasvibini kazanınca karar verildi ve Osmanlı Ordusu üsküp ile Priştine arasında bulunan Kosova Ovası’na geldi. Düşman da bütün kuvvetiyle karşılarında duruyordu.
Yeniden harp meclisini toplayan Sultan Murad, askerlerin yorgunluğu sebebiyle savaşa ertesi gün başlanılması kararını aldı.
Haçlı ordusu Osmanlı ordusundan sayıca ve silahça daha üstün görünüyordu. Bu sebeple Sultan Murad endişeleniyor, üzülüyordu. Üstelik büyük toz bulutları kaldıran bir rüzgar ordusu üzerine esmekte ve askerlerini zor durumda bırakmaktaydı. Her zaman olduğu gibi yine en büyük yardım edici olan Hz. Allah’a sığınmak ve ondan yardım istemek lazımdı.
Sultan Murad gece sabaha kadar dualar edip, alemleri yoktan var eden yüce Allah’a yalvardı. Neşrı Tarihi’nde Sultan Murad’ın duası şöyle nakledilmektedir:
“Rivayettir ki gece olmuş, karanlık basıp her taraf toz duman içinde kalmıştı. Esen rüzgar yerden kaldırdığı tozu savuruyor, öyle ki atlarla askerler birbirlerinden ayırt edilemiyordu. Murad Han Gazi herkes yattıktan sonra arı sudan abdest alıp, iki rekat hacet namazı kılarak, yüzünü toprak üzerine koyup, sabaha kadar Hak teala hazretlerine can ve gönülden niyaz etti. Dedi ki: “ilahi!.. Seyyidğ! Mevlay!.. Bunca kere duamı kabul buyurup beni mahcup etmedin. Yine benim duamı kabul eyle. Bir yağmur verip bu karanlığı ve toz bulutunu kaldır. Kaldır ki kafir askerlerini rahatça görüp cihad edelim. Ey ulu Allahım! Mülk ve kul senindir. Sen kime istersen ona verirsin. Ben dahi bir naçiz kulum; fikrimi ve sırlarımı en iyi sen bilirsin. İsteğim mal ve mülk değildir. Buralara kadar mal için, mülk için gelmedim. Ben, halis ve muhlis senin rızanı istiyorum. Ya Rabbi! Beni bu Müslümanlara kurban et. Tek bu müminleri kafirler elinde mağlup edip helak eyleme. Ey ulu Allahım! Bunca nüfusun ölümüne beni sebep eyleme. Bunları mansur ve muzaffer eyle. Bunlar için ben canımı kurban edeyim. Tek sen kabul eyle. İslam askerleri için ruhumu teslime hazırım. Tek bu mü’minlerin ölümünü bana gösterme. Ya ilahi! Beni civarında misafir edip, mü’minlerin ruhuna benim ruhumu feda kıl. Evvel beni Gazi kıldın, sonunda da şehid kıl”.
Sultan Murad Han Gazi bu şekilde başını açıp, yüzünü yere koyup, ellerini kaldırıp dua etti. Hak Sübhanehi teala da duasını kabul buyurdu. Hemen gökyüzünü bulutlar kaplamaya ve tozu dumanı bastıran bir yağmur yağmaya başladı. Sonra bir rüzgar esip tozu dumanı kafir askerleri üzerine götürdü. (Neşri Tarihi c.l)
1389 yılının 10 Ağustos salı günü savaş başladı. Osmanlı kuvvetlerinin merkezinde Sultan Murad, sağ kolda yıldırım Bayezid, sol kolda da Yakup Bey bulunuyordu. Merkez kuvvetler önüne toplar konulmuş, sağ ve sol kollarının önüne de biner okçu yerleştirilmişti.
Haçlı ordusunun merkezinde Sırp despotu Lazar, sağ cenahda damadı ve yeğeni olan Brankoviç, sol cenahda ise Bosna Kralı Tvartko bulunuyordu. Askerlerin hemen hepsi zırhlı idi.
Savaş, düşman kuvvetlerinin attığı top ile başladı ve kısa bir sürede alevlendi. Osmanlı okçuları büyük bir maharetle ok savurup Haçlıları şaşırttılar, fakat düşman Yakup Bey’in komutasındaki sol kola şiddetle hücum edip burayı dağıtmak istedi. Kardeşinin müşkil durumunu gören yıldırım Bayezid gerçek bir yıldırım gibi atılarak durumu düzeltti.
Kısa bir süre sonra yine Yıldırım Bayezid’in üstün komutanlığı sayesinde Bosna Kralı Tvartko ve kuvvetleri dağıldılar. Sol cenaha düşen Haçlılar sekiz saat içinde büyük ve unutulmaz bir yenilgiye uğratıldı. Artık canlarından başka bir şey düşünmüyor ve kaçmaya çalışıyorlardı. Sırp despotu Lazar ve oğlu esir edildi.
Osmanlılar en büyük meydan muharebelerinden sayılan bu savaşı da zaferle bitirdiler.
Yakup Çelebi ve Yıldırım Bayezid kaçan düşmanları takibe koyuldular.
Sultan Murad yüce Allah’a sonsuz hamd ü senada bulunuyordu. Fakat büyük padişahın içinde bir sızı vardı. Evet, Cenab-ı Hak zaferi Müslümanlara bağışlamıştı ama kendisi şehid olmamıştı. Acaba bu rütbeye layık değil miyim diye üzülen Sultan Murad savaş alanını gezmek istedi.
Çevresindekilerle beraber harp alanına doğru ilerledi. Her taraf insan cesediyle doluydu. Nice kafir cehenneme yuvarlanmış, nice Müslüman şehadet şerbetini içerek cennete kanatlanmıştı.
Birden kafir ölüleri arasından birisi ayağa kalktı. Padişaha doğru geliyordu. Muhafızlar onu durdurmak istediler. Fakat yaralı kafir “ben Müslüman olacağım, padişahın eteğini öpeceğim, ona söyleyeceğim mühim bir sır var” diyerek ilerledi.
Sultan Murad “Bırakın, gelsin, diyeceğini desin” emrini verdi. Miloş Obiliç adındaki yaralı Sırplı padişahın yanına kadar sokuldu. Eteğini öpmek için eğilir gibi yaparak koynuna sakladığı zehirli hançerini çıkardı ve bir hamlede atının üzerinde bulunan Sultan Murad’ın karnına sapladı.
Koca Sultan atından yere düştü. Muhafızlar kaçmaya çalışan hain Miloş’u yakalayıp hemen öldürdüler.
Sultan Murad’ın düştüğü yere bir çadır kuruldu. Yaşlı padişahın durumu gittikçe ağırlaşıyordu. Bu arada Yıldırım Bayezid yetişip geldi. Babasının başı ucunda oturup ağlayarak, onun vasiyetini dinledi. Sultan Murad, devlet erkanının önünde Yıldırım Bayezid’in padişah olmasını vasiyet ederek vefat etti.
Bir müddet sonra da hiç bir şeyden haberi olmayan Yakup Bey babasının çadırına girdirilerek yine devlet erkanının kararı ile nizam-ı alem için boğdurularak şehid edildi.
Yıldırım Bayezid büyük bir acı içinde babası ve kardeşinin cesedini Bursa’ya taşıttı.
Sultan Murad’ın iç organları çıkartılarak şehid edildiği Kosova Ovası’na defnedildi ve üzerine bir türbe inşa edildi. Kosova’da hala ayakta duran bu türbeye “Meşhed-i Hüdevendigar” denilmektedir. Daha sonraları Sırplar bu türbenin tam karşısına 15 metre yükseklikte bir Miloş abidesi dikmişlerdir!
Tarihi kaynakların belirttiğine göre Sultan Murad Hüdavendigar Osmanlı padişahlarının en büyüklerinden biridir. Bütün hayatı cihad meydanlarında geçmiş ve Müslüman-Türk tarihine unutulmaz zaferler kazandırmıştır. Yaptığı otuz yedi harbin hepsinde galip gelmiştir. Mağlubiyet nedir bilmeyen Osmanlı Sultanı bütün Müslümanlara karşı cömert, alicenap ve hayırlı, hatta Hıristiyanlara karşı bile yumuşak ve müsamahalı bir insandı.
Son derece kibar, uyanık, dikkatli, sabırlı ve olgundu. Zamanında Osmanlı devleti beş mislinden fazla büyümüş ve imparatorluk haline gelmiştir.
Ünlü Fransız tarihçisi Hammer O’nun hakkında şunları nakletmektedir: “Hüdavendigar ve gazi ünvanlarıyla anılan ı. Murad, Osmanlı tarihinde savaşçı ve adaletli bir padişah olarak anılır. Onun büyük bir moral gücü bulunduğu ve kesin sonuç verecek durumlarda, çoğu zaman, dahice bir dinamizme sahip olduğu bir gerçektir. Halk, adaleti ve değişmez şiddeti dolayısıyla kendisini hem sever, hem de korkardı. Şeriat kanunlarını büyük bir dikkatle korumuş ve gelişen devletinde o kanunları sağlamlaştıracak, doğrulayacak çalışmaların hiçbirinde kusur göstermemiştir.”
Sultan Murad’ın Yıldırım Bayezid, Savcı Bey ve Yakup Beyadında üç oğlu vardı. Bunlardan Savcı Bey babasının sağlığında padişahlık davasına kalktığı ve Bizans imparatorunun oğluyla işbirliği yaptığı için öldürülmüştür (1385).
Yakup Bey de Kosova zaferinden sonra, ilerde bir kardeş kavgası ve saltanat mücadelesi doğmasın, ülkenin dirlik ve birliği bozulmasın diye öldürülmüştür (1389).
Yıldırım Bayezid, babasının şehadetinden sonra dördüncü Osmanlı Padişahı olarak imparatorluğun başına geçmiştir.
Ahmet Efe, Çocuklar ve Gençler İçin Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Înşirând localităţile Tultzin, Babadach, Kaybaly, Danna-Kew,şi Kabady din provincia dobrogeană, prin cari a trecut în anii 1737-1738, şi raportându-se la populaţiune, Jean Bell d’Antirmony adaugă că „Bulgarii urmează rutul grecesc şi locuiesc cea mai mare parte în sate; oraşele în general (e vorba în acest loc de Tulcea) sunt locuite de turci.
Faţă de alte informaţiuni etnografice din aproape aceeaşi vreme din cari rezultă că satele Dobrogei cuprindeau o puternică populaţiune rurală musulmană, aserţiunea călătorului, pomenit mai sus, ni se pare nu tocmai întemeiată, ci superficială.
Prin Bulbuler, Karamer, Giuvemler, Michmandar, Mangar, Bolgar, Bosmanye, sat care este turcesc, îşi face drum Boscovich, în provincia noastră în anul 1762. Întâlnind localităţile Karasu şi Lefze ajunge la Baltazichioi, sat care avea două grupuri de case: în una din aceste grămezi locuiesc turci şi în cealaltă creştini bulgari.
Trecând printr-o câmpie necultivată acoperită cu scaeţi şi cucută de înălţimea omului, ajunge la Sara-Kioi, sat creştin. În drumul spre Măcin întâlneşte satele Dagachioi, sat mare compus din trei sute de case, atât turci cât şi bulgari, Taschburun format din cinci zeci de case turceşti şi bulgăreşti şi apoi o localitate pe care nu o numeşte şi ai cărei locuitori vorbeau limba valahă şi Yenikioi un cătun cincizeci până la şaizeci de case.
Pe malurile Dunării găseşte un sat numit Mocrova care în limba slavă înseamnă umedă diferite Oiftilik-uri şi în sfârşit Maczin cu case bune şi câteva moschee cu minaretele lor.
În 1793 Tulcea şi Isaccea erau locuite numai de turci şi după cât reiese din informaţiunile aceluiaş călător şi Sulina avea tot o astfel de populaţiune.
La sfârşitul veacului al XVIII-lea şi începutul celui următor Dobrogea împreună cu populaţiunea locuitoare într-ânsa a avut foarte mult de suferit din pricina necontenitelor războaie dintre ruşi şi turci, cari începuseră încă din 1768. Locuitorii au părăsit-o în nenumărate rânduri lăsând satele pustii; chiar cele care mai rămăseseră populate erau foarte rare, aşa că de-abia se puteau întâlni ici şi colo la mari distanţe. Unele dintre satele părăsite fuseseră cu desăvârşire distruse, aşa că atunci când cei plecaţi s-ar fi reîntors, trebuiau să le facă din nou.
După războiul de la 1828-1829 mai cu seamă, întreaga Dobroge nu număra decât aproximativ vreo 40.000 de locuitori, după ceea ce ne arată statistica marei hărţi ruseşti, unde satele sunt însemnate cu numărul de case pe care le aveau atunci; unele din cele locuite poartă de asemenea indicaţiunea dacă locuitorii erau creştini sau musulmani.
Pe lângă aceasta avem indicate şi localităţile rămase pustii după aceste războaie, putând astfel să vedem care este situaţiunea populaţiunei atunci. Ceea ce putem constata este că multe sate pe care le-am văzut populate de turci sau tătari sunt acum pustii. Ruşii au transportat cu dânşii, în cursul războaielor, din Dobrogea nu numai pe bulgarii care veneau aici fugind din părţile Bulgariei răsăritene, ci mai cu seamă pe tătari care veniseră odinioară în Dobrogea din părţile Crimeei.
În 1850 „aproape jumătate din locuitorii Dobrogei sunt osmanlâi- turcii de rasă şi de limbă“.
Turcii ocupau coastele Mării-Negre, valahii malurile Dunării iar tătarii interiorul. Tătarii alungaţi din Crimeea s-au stabilit în Basarabia. După căderea Ismailului au trecut Dunărea şi au colonizat Dobrogea.
Harta etnografică a lui I. Ionescu, anexată la lucrarea sa „Excursion agricole dans la plaine de la Dobroudja” ne arată că turcii locuiau, numai ei, în următoarele sate:
Adamkeulise, Polouktschen, Berindje, Karaboik, Kokardje, Moultchou, Arkadjkeni, Isoulanlar, Talisman, Kobadin, Bogazcheui, Mourfatlar, Mecmeltcha, Tatladjak, Touzla, Assitolikeni, Techirguenli, Lasmaa-lesii, Baltadjechti, Harsowa, Saticheui, Anadolicheui, Palaz, Memet, Karaerman, Kassimtcha, Troubetcha, Alifaki, Kaialider, Hadji-Omer, Eskibaba, Ak-punar, Yailla, Djafer-Islam, Akadin, Kerenik, Guetchetou.
Amestecaţi cu alte naţionalităţi turcii se mai găseau şi în următoarele sate:
Kiatchpunar(jumătate turci jumătate bulgari), Kiosseler(două părţi bulgari, una turci) etc.
Le Jean localizează elementul turc în valea Babadagului, în împrejurimile Hârşovei şi în alte câteva puncte izolate.
Turcii din Deliorman, cunoscuţi sub numele general de Iuruci, se disting prin statura lor şi prin constituţia lor puternică. Pentru aceasta populaţiunea bulgară vecină îi numeşte „gadjali” cuvânt turc care însemnează „oameni puternici”.
Elementul turc era mai numeros încă înainte de 1877. După această dată şi mai cu seamă în anul 1881 un foarte mare număr de turci au emigrat din această parte; în locul lor au venit bulgari fie din părţile Traciei turceşti, fie din părţile Dobrogei vechi române.
Chiar mai târziu districtele care ofereau cele mai compacte mase de turci erau: Balcic, Dobrici, Kurtbunar, Silistra Turtucaia.
Ultima statistică românească din 1913, constata că totalul populaţiunei musulmane atingea pentru întreaga Dobroge veche română cifra de 41,442 suflete, reprezentând 10,9% din totalul populţiunei.
Puternicul element de colonizare, musulman, aşezându-se mai cu deosebire în răsăritul, centrul şi sudul Dobrogei, regiuni ce vor fi fost atunci slab populate, a imprimat toponimiei Dobroge, un caracter aproape cu desăvârşire turanic.
Ceea ce este mai caracteristic e faptul că nu găsim decât foarte rar resturile vechilor numiri de localităţi din epoca romană sau bizantină, cum e cazul mai frecvent în părţile Rumeliei sau ale Traciei mijlocii şi răsăritene. Lipsa unor astfel de resturi topice, chiar sub cea mai barbară formă reprezentată prin graiul turco-tătar, ne-ar face să credem că numele unor astfel de localităţi din epoci mai vechi începuseră să fie părăsite sau uitate cu desăvârşire din cauza tot mai marei lipse de populaţiune.
Societatea pentru cercetarea şi studierea Dobrogei
„Din etnografia Dobrogei“ Alexandru P. Arbore
Pagină realizată de: Nurgean Ibraim
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
Bir varmış, bir yokmuş,
Allah’ın kulu mısır tanesinden çokmuş.
Yeşil olmalı, al olmalı, masallar masal olmalı.
Her masalda bir ibret var, Gerçeğe misal olmalı.
Masaldır bunun adı, dinlemekle çıkar tadı.
Ben diyeyim uzakta, siz deyin yakında, Gülşen ve Nurşen adında iki kız kardeş yaşarmış. Bu kişi kardeşmiş ama patlıcan ile soğan kadar bile birbirlerine benzemezlermiş. Gülşen çok güzel, Nurşen de çok çirkinmiş.
İkisini yan yana görenler kardeş olduğuna inanmazlar, Gülşen’e bakıp; “Ne kadar güzel bir kız!” der ve övgüler yağdırırken, Nurşen’e bakıp;”Bu da kardeşimi? Hiç ablasına benzemiyor, pek çirkin” derlermiş.
Nurşen bu duruma çok üzülüyormuş. Güzel olmayı elbet o da çok istermiş, fakat elinden bir şey gelmezmiş. Gülşen, güzel olduğu için çok kibirlenirmiş. Kardeşine kızdığı zamanlarda çirkinliği ile alay edermiş hep.
Yine böyle bir gün zavallı kardeşiyle alay etmiş. Nurşen ağlayarak evden çıkmış, Ormana doğru koşmaya başlamış. Ormanda da uzun süre koşmuş. Yorgunluktan bitkin bir hale düştükten sonra durup etrafına bakmış. Hiç görmediği bir yermiş burası. Evlerine dönmeyi istemiş ama yolu bulamamış. Ormanda kaybolduğunu anlayınca korkarak geceyi geçireceği bir yer aramaya başlamış. Bir de bakmış ki karşısında süslü, çok güzel bir kulübe duruyor. Sevinçle kapısını çalmış. Kapıyı dünyalar güzeli bir kız açmış. Nurşen hayranlıkla ona bakarak;
— Affedersiniz, ormanda yolumu kaybettim, geceyi burada geçirebilirliyim? diye sormuş.
— Hayır, diyerek kapıyı yüzüne kapatmış güzel kız.
Nurşen çaresizlikle ne yapacağını düşünürken kapı tekrar açılmış.
Güzel kız;
— Eğer elinden iş gelirse, temizlik ve yemek yaparsan kalabilirsin, demiş.
Nurşen çaresiz;
— Yaparım, demiş. İçeri girmiş.
Kız, Nurşen’in dinlenmesine fırsat vermeden önüne kova ile süpürge koymuş. Nurşen pislikten berbat olan kulübeyi pırıl pırıl temizlemiş. Sonrada bir güzel yemek yapmış. Bütün işleri bitirdiğinde güzel kız, ona yaptığı yemeklerden vermeyerek sadece kuru bir dilim ekmek vermiş.
Güzel kız bütün bir gecede asık bir yüzle “Yalnızlıktan sıkıldım,” deyip durmuş. Onun bu halini görmek istemeyen Nurşen ertesi sabah erkenden kulübeden ayrılmış. Akşama kadar ormanda dolaşmış. Hava kararmaya başladığında çaresizlikle etrafa bakınırken başka bir kulübe görmüş. Kulübenin üzeri pek çok kuşla doluymuş. Hemen kapıyı çalmış. Çirkin bir kız açmış kapıyı.
Nurşen içinden “Bu da benim gibi çirkin.” diye düşünürken;
— Af edersiniz, ormanda yolumu kaybettim, geceyi burada geçirebilirliyim? diye sormuş.
— Tabi çok memnun olurum demiş kız; onu içeriye almış.
İçeride bir aslan, bir kaplan, bir ayı ve bir yılan varmış. Dostlarım dediği hayvanlarla Nurşen’i tanıştırmış. Çirkin kız Nurşen’in önüne çeşit çeşit yiyecekler koymuş. İyiliksever kızın adı Zülfiye’ymiş. Nurşen, Zulfiye’ye ormandaki güzel kızdan söz etmiş.
— O benim kız kardeşim, demiş Zülfiye. Biz vezirin kızlarıydık. Kardeşim büyük bir hata yaptı, hatası anlaşılınca da suçunu bana yüklemeye çalıştı. Padişah kızdı ve ikimiz ide cezalandırdı. Bir süre ormanda yalnız yaşamamıza karar verdi.
Nurşen;
— Geçekten çok üzüldüm bu olanlara demiş.
— Hayır, üzülme diye yanıtlamış kız. Ben ormanda çok mutluyum. Benim burada hayvan arkadaşlarım var ve onları çok seviyorum, deyip gülümsemiş sonra.
Nurşen gece rahat bir uyku uyumuş. Sabah uyandığında kulübeye başka hayvanlarda gelmiş. Zulfiye, sevgi ve şefkatle yaralı bir tavşanın ayağını sarıyormuş. Nurşen, Zülfiye’ye baktığında onun çok güzel olduğunu düşünmüş bir an. Oysa ilk gördüğünde onu çirkin bulduğunu hatırlayınca şaşırmış. Birden kuşlar gibi hafiflemiş. Nurşen; “Güzelliğin sırrını buldum.” Diye koşarak Zülfiye’nin boynuna sarılmış ve ona teşekkür etmiş. Birkaç gün daha kulübede kaldıktan sonra Zülfiye’nin arkadaşı güvercinin yardımıyla evine dönmüş. Nurşen çok mutluymuş.
O günden sonra Nurşen kimsenin ona çirkin demesine aldırış etmemiş. Onu tanıyanlar o nu daha çok sevmeye başlamışlar. Gülşen de kardeşiyle alay ettiğinde, kardeşini artık neden kendisine kızmadığını hep merak etmiş.
▲ Cuprins ▲ İçindekiler ▲ Contents ▲
4 su bardağı süt, vanilya ve esmer şeker tencereye alınarak ılıklaştırılır. Daha sonra içerisine çırpılmış 6 yumurta ilave edilerek bir fırın kabına alınır. 150 derecede ağır ağır pişirildikten sonra soğuk servis yapılır.
Karıştırma kabına un alınır. Ortası açılarak tereyağı konur. Kenarlarına yumurta, toz badem, vanilya, pudra şekeri ve kabartma tozu alınarak hamur hazırlanır. Hazırlanan hamur yuvarlanarak yağlanmış tepsiye dizilir. Üzerine çırpılmış yumurta sarısı ve yağ karışımı sürüldükten sonra üzerlerine birer tane badem batırılarak pişirilir. Diğer taraftan Şerbeti hazırlanır. Bunun için tencereye 5 su bardağı su, 5 su bardağı tozşeker ve limon dilimi konularak kaynatılır.
Tatlı pişince sıcakken şerbeti dökülür. Tatlı sıcak, şerbeti ise ilk sıcaklığı çıkmış olmalıdır. Ağızda dağılan nefis bir tatlı. Dilenirse toz fındık ile de hazırlanabilir.